Mən ərəbəm; ancaq ərəb məndən deyildir..!"

Həzrət Məhəmməd Peyğəmbər (S.A.V)


Tanınmış rübaiçi Ömər Xəyyam, "tarix, kainatın vicdanıdır" deyir. Tarix üçün söylənmiş gözəl bir sözdür.

Ömər Xəyyamın gözüylə baxsaq tarix, dünyada yaşayan millətlərin öz vicdanları ilə yaratdıqları hadisələr xronologiyasıdır. Ancaq bu, yəni vicdan məsələsi hər millət üçün eyni səviyyədə qiymətləndirilə bilməz. Bir atanın övladlarının xarakterləri nə cür bir-birindən fərqlidirsə, millətlərin də özlərinə məxsus xarakterləri vardır və hər millət də öz xarakterinə uyğun hərəkətlər nümayiş etdirir. Təbii ki, hər millətin içində yaxşıları da vardır, pisləri də; ancaq millətləri məhəkdaşına çəkdiyiniz vaxt yaxşıların və pislərin faizinə görə hər millətə layiq olduğu qiyməti verə bilərsiniz.

Ərəblərin yaşadığı coğrafiya müqəddəs dinimiz yönündən də, digər səmavi dinlər yönündən də həddən artıq önəmli bir məkandır və misli-bərabəri olmayan bir müqəddəsliyə malikdir. İslam dünyasının döyünən ürəyi olan Kəbə və Ulu Peyğəmbərimizin əbədi istirahətgahı olan Mədinə; İslamiyyət, Xristianlıq və Musəvilik üçün də böyük bir müqəddəsliyə malik Qüds şəhəri, dörd xəlifənin, əhlibeytin məzarlarının olduğu məkanların tamamı bu torpaqlardadır. Dinimizə görə insanlığın ulu babası sayılan Adəm əleyhissalamın yoğrulduğu torpaq da Kəbənin olduğu yerdən Cəbrail tərəfindən götürülübdür. Hal belə olduqda insan öz təbiətinə uyğun olaraq bunu fikirləşir: Bu torpaqlarda yaşayan insanlar Allahın sevimli qullarıdır; çünkü bəşəriyyət üçün müqəddəs sayılan və dini rəhbər kimi qəbul edilən bu cür şəxsiyyətlərin bir dənəsinin belə özgə bir millətin torpaqlarında nə məzarı var və ya onlarla bağlı xatirələrin əksəriyyəti o coğrafiyalarda qarşımıza çıxır, ancaq ərəb coğrafiyası bu cür bir müqəddəsliyə malikdir. Musəvilik də, Xristianlıq da, İslamiyyət də bu torpaqlarda bəşəriyyətə təbliğ edilib və buradan dünyaya yayılmışdır. Bəzi millətlər və sərkərdələr ayrı yerlərdə yaşasalar da, bu torpaqlardan yayılan dinləri əllərində bayrağa çevirərək böyük imperiyalar yaradıblar, din adına işğallar, qırğınlar həyata keçiriblər. Tarixdə özünü Xristianlığın keşikçisi və təbliğatçısı kimi qələmə verən Böyük Roma İmperiyası, Makedoniyalı İsgəndər, Bizans İmperiyası, Böyük Britaniya İmperiyası və digərləri daim Xristianlığı əllərində tutalğa edərək dünyanı tutmağa çalışıblar, indi də çalışırlar. Türkləri Anadolu torpaqlarından qovub çıxarmaqdan savayı heç bir hədəfi olmayan Səlib Yürüşlərinin əsas fikri də, təbliğat vasitəsi də Xristianlığın müqəddəs məkanı olan Qüds şəhərini ələ keçirməkdi. Ancaq bu yol üstündəki Anadolu Türklüyü onlar üçün böyük maneə idi. Onlar da ya bu maneənin nəslini kəsmək və ya onları bu torpaqlardan kürüyüb eşiyə tökmək üçün yüzillər boyu əlbir olub türklərin üstünə hücum çəkdilər. Onların hücumları hələ də dayanmayıb və özgə vasitələrlə davam edir, edəcəkdir də... Sadəcə Xristianlarmı, Yəhudilər də Nildən Fərat çayına kimi olan yerləri tanrının özlərinə bağışladığını iddia edib siyasətlərini ona görə qururlar. Hər bir Türk də bunları nəzərə alaraq dünyaya baxmalıdır.

İslam dövlətinin bünövrəsi Ulu Peyğəmbərimiz Həzrət Məhəmməd tərəfindən bu torpaqlarda qoyulmuş və Həzrət Ömər zamanında imperiya səviyyəsinə çatmışdı. Bəzi din alimlərinin Hz. Əli ilə digər xəlifələrin, yəni Hz. Əbubəkr, Hz. Ömər və Hz. Osman arasında siyasi ixtilafın olduğunu irəli sürməsi ki, mən şəxsən belə bir ixtilafın olduğuna inanmıram; çünkü əgər elə olsaydı Hz. Əli, nə Əbubəkrin, nə Ömərin, nə də Osmanın arxasında səf bağlayıb namaz qılmazdı. O, Allahın "Aslanım" dediyi ulu bir şəxsiyyətdi və Heybər qalasının qapısını kökündən söküb tullayacaq qüvvəyə malik böyük bir güc və qüvvətə malik cəngavərdi, münasibətilə də onların gücü Hz. Əliyə çatmazdı. "La fəta illa əli, la seyfə illa Zülfüqar" (dünyaya Əli kimi igid, Zülfüqar kimi qılınc gəlməyib və gəlməyəcək) sözü deyilən şəxs öz hüququnu özgələrinin tapdalamasına icazə verməzdi. Əlbəttə, bu məsələ yazımızın mövzusu deyildir; ancaq yeri gəlmişkən iki cümlə ilə öz fikrimi bildirmək istədim. Bu müqəddəsliyə görə də Ulu Tanrı bu torpaqların altını bəşəriyyət üçün gərəkli olan neftlə, qazla və digər mədənlərlə doldurub. Bununla da burada yaşayan insanların digər xalqlardan daha yaxşı güzəran etməsi üçün böyük lütf göstərmişdir. Bəs bu torpaqlarda yaşayanlar?!

İnsan, ətdən, sümükdən və ruhdan ibarət bir varlıqdır. Hər insanın bir fiziki, bir də mənəvi yönü vardır. Yəni insan həm fiziki yöndən müəyyən bir yerə söykənmək, həm də mənəvi olaraq bir yerlə arasında rabitə quraraq ruhi cəhətdən ona özünü söykəyəcək xarakterdə bir varlıq şəklində yaradılmışdır. Bir sözlə, həm fiziki, həm də mənəvi yöndən insan bir yerə söykənməlidir. İnsanların güvənc yeri ata-anaları, qardaşları, ev-ocaqları, pulları, maşınları və s. hər şey fiziki olaraq onların arxalarını söykədikləri müşəxxəs varlıqlardır. İnsanların bir də mənəvi yöndən söykəndikləri bir yer və ya varlıq vardır. İnam sahibi kəslər təbii olaraq inandıqları dinlərinə, onun peyğəmbərinə, müqəddəs kitabına və onlar vasitəsilə də tanrıya söykənirlər. Deyəcəksiniz ki, ateistlər vardır onlar necə? Ateizm də onlar üçün bir inam mənbəyi deyil?!

Biz türklər, millət olaraq, ümumiyyətlə, İslam dinini mənimsəmişik, həmi də kütlələr halında onu öz xoşumuza qəbul etmişik. Digər bir çox millət qılınc zoruna müsəlmanlığı seçdiyi halda biz öz-özlüyümüzdən İslam dinini qəbul edərək ona inam bəsləmiş və ruhumuza hopdurmuşuq; çünkü biz millət olaraq bizim eradan qabaqkı minilliklərdə İslam dininin qayda-qanunlarını həyata keçirir, onu tələbləri istiqamətində ömür sürürdük. Bir sözlə, hələ İslam dini gəlməmişdən biz onun qaydalarına əməl edirdik. İnsana, Allahın yaratdığı şərəfli bir varlıq kimi baxır, məzlumu qoruyur, özlərindən gücsüz olan millətləri əzən zalım xalqların və millətlərin qarşısına bizə dəxli olmasa da çıxır zalımlara dərsini verirdik. Buna, Fransa kralı I Fransuvanı hərbdə məğlub edən Alman imperatoru Şarlkenə, Fransuvanın anasının Qanuni Sultan Süleymana oğlunu zindandan xilas etməsi üçün xahiş etməsi səbəbiylə Qanuninin, Şarlkenə məktub yazaraq ya Fransuvanı azadlığa buraxmasını, ya da ordusunu götürüb üstünə yeriyəcəyini bildirərək hərbi hazırlıq görməsi ən gözəl nümunədir. Bəlkə bu gün millət olaraq müəyyən coğrafiyalarda bəzi xalqlarımız özgəsinin hakimiyyətində, əksəriyyətimiz öz bayraqlarımızın altında müstəqil şəkildə dağınıq yaşayırıq; ancaq mənəvi birliyimizi pozmamışıq. Birimizin dırnağına daş dəyəndə müəyyən siyasi və strateji səbəblərə görə bəzilərimizin səsi çıxmasa da hamımızın ürəyi sancır. Bəli düzdür, Oğuz Xaqan, Bilgə Xaqan, Alp Arslan, Əmir Teymur, Fateh Sultan Məmməd kimi tarixi şəxsiyyətlərimizin vaxtındakı kimi güclü deyilik. Bunun günahkarı da indiki nəsillər deyildir. İndi bizlər, ulu babalarımızın təmbəlliyinin, elmdən-ürfandan, texnologiyadan uzaqlaşmalarının cəriməsini çəkirik. Mənə görə indiki halımız tanrının bizə bəzi maşalar vasitəsilə çəkdiyi şillədir ki, O qayıdıb özümüzə gəlməyimizi istəyir.

Bu silsilə yazımda ərəb dünyasında nələr olub, indiki vəziyyətlərinin səbəbkarı nədir kimi sualların cavabını verməyə çalışacağam.

Bəli, Ərəb Yarımadası, Afrikanın bir çox yeri beş yüz il qədər Türk hakimiyyəti altında qaldı. O vaxtlarda heç bir ərəbin burnunun qanamasına icazə verilmədi, bir kəs onlara gözünün üstündə qaşın var, deyə bilmədi. Haçan ki, gücümüz zəiflədi, ərəb xəncəri qınından sıyrıldı və kürəyimizin düz ortasına sancıldı. Osmanlı dövlətinə üsyan edən Məkkə əmiri Şərif Hüseynin oğlu, İordaniya kralı Abdullahın xatirələrindən ibarət "Biz Osmanlıya Nədən Üsyan Etdikə" adlı əsər, ərəblərin xarakterini də, bizim xarakterimizi də çox gözəl əks etdirir. Bundan sonrakı bir neçə məqaləmdə Kral Abdullahın xatirələrindən hissələr təqdim edəcəyəm.

Kral Abdullah, üsyan etdikdən sonra yaranan hadisələrdə baş rolda çıxış edənlərdən biridir, onların ən önəmlisidir. Abdullah, ingilislərin qışqırtması ilə üsyan edən ərəb tayfalarını üsyanda iştirak etmək üçün hər tərəfə yüyürür və atasıyla görüş üçün də tez-tez Məkkəyə gedir. O, xatirələrində yazır ki; "Məkkəyə daxil olduğumuz vaxt qarşımıza bir dilənçi çıxdı və bu misraları dedi:

Ey bu kral kimi köləni satın alan şəxs!
Bil ki, bu qul, özünü satın alanı məmnun edər".

Seyfəddin Altaylı, Ankara altaylı_s@yahoo.com